بررسی تزئینات معماری اسلامی در نگاره های کمال الدین بهزاد

بسیاری از نگارگران به طور معمول، از فضاهای واقعی و عینی برای طراحی آثار خود استفاده کرده اند و متناسب با موضوع اثر، از فضاها و تزئینات معماری بهره برده اند . با توجه به تعداد زیاد این گونه نگاره ها ، در این مقاله سعی شده تا به بررسی و مطالعه برخی از نگاره های کمال الدین بهزاد در مکتب هرات و صفوی ، که در آنها تزئینات معماری اسلامی وجود دارد ، پرداخته شود. آیا بهزاد با دیدن آثار معماری معاصرش ، فضاهای نگاره هایش را آرایه نمائی می نمود؟ چه نوع تزئیناتی در آثار او دیده می شود؟ ره آورد اصلی صفویان ، معماری است . پیشقراول گسترش این موضوع که از 1598 م / 1007 ق. به بعد به وسیله ی شاه عیاس اول ابداع گردید اصفهان است . از این پس ساخت ابنی? زیبا و متکامل شدن و تلاش برای آبادانی ، نه تنها در اصفهان که در دیگر شهرها و نقاط ایران در دستور کار قرار گرفت . کاخ ها ، مساجد ، میادین ، خیابان ها ، پلها ، بازارها ،گردشگاهها و غیره. در این دوران ، از تزئینات گوناگون در نماسازی بنا استفاده می شد. سه قسم کاشیکاری مهم در تزیین بناهای این دوره چشم گیر هستند : کاشی یکرنگ ، کاشی موزاییک یا نعرق و کاشی هفت رنگ .عناصر تزئینی در معماری تیموری عبارتند از : کاشیکاری ، نقاشی روی گچ ، رسمی بندی ، مقرنس ، ستون های کاشیکاری شده ، گنبد ، کتیبه ها ،منبت چوب و حجاری سنگ . مکتب کمال الدین بهزاد حلق? اتصالی است که سنت های هنری خراسان قدیم را به مکتب اصفهانی و صفوی منتقل می کند. نگاره های بهزاد به لحاط تزئینات معماری و ابنیه دارای تنوعی خاص است و می توان در آنها تقریبا انواع عناصر معماری از حمام، بالکن، حوض و سایر، را مشاهده نمود. ضمن اینکه انواع تزئینات معماری رایج معاصر نیز مورد استفاده قرار گرفته است مانند گچ بری، آئینه کاری، کاشی کاری، کتیبه نویسی و غیره... عناصر معماری و ساختمانی و به ویژه تزئینات معماری استفاده شده توسط بهزاد، که در نگاره هایش دیده می شود، بر گرفته از ابنیه موجود در زمان زندگی اش چه در هرات و چه در اصفهان در عهد تیموری و چه صفوی بوده است. و دقیقا می توان آنها را در آثار بهزاد مشخص نمود. مسجد هرات، مقبره خواجه عبدا... انصاری در هرات، مسجد گوهرشاد، مسجد جامع اصفهان و تزئینات معماری آنها، از نمونه هائی هستند که تاثیرشان را مشخصا در نگاره های بهزاد می توان مشخص نمود واژگان کلیدی: کمال الدین بهزاد، نگارگری، معماری، تزئینات، هرات، صفوی